زمین را بیان کرده با صراحت. جبال را فرموده مثل ابرها حرکت می‌کنند (1) خیال نکنید که اینها جامدند، منتها چون سابق هیئت بطلمیوس (2) غلبه داشته است، بعضی از آقایان این را تعبیر کرده‌اند به حرکت جوهری و حال آنکه حرکت جوهری حرکتش مثل حرکت سحاب نیست؛ هیچ ربطی به او ندارد. و همین‌طور در بسیاری از جاها قرآن شریف مسائلی فرموده‌اند که در سابق نبوده است نظیرش؛ اصلش نبوده است. از این جهت، ما باید عمده توجهمان به عرفان اسلامی باشد. اگر ملاحظه فرموده باشید در آیات شریفه‌ای که مربوط به معنویات و عرفان و - عرض می‌کنم که - سلوک و اینطور چیزهاست، در هیچ کتابی نظیر قرآن نیست و هیچ کتابی سابقه ندارد که این‌طور عرفان داشته باشد؛ این‌طور فلسفه داشته باشد. منتها از باب اینکه ما عقب بودیم و عقب هم هستیم، نمی‌توانیم این طوری که قرآن شریف فرموده است، ما هم بتوانیم آن‌طور بگوییم. همین قدر می‌دانیم که باید ما همّمان را صرف کنیم تا آن قدری که استعداد داریم، قدرت داریم تا آن اندازه ما معارف اسلامی را به مردم بفهمانیم. معارف اسلامی بسیار غنی است؛ بسیار بزرگ است و باید این را فهماند. مثلاً در عین حالی که توجه به مادیات نبوده است و عمده نظر روی معنویات است، مع ذلک، بر خلاف هیئت بطلمیوس، قرآن می‌گوید که تمام ستاره‌ها در آسمان پایین واقع شدند. در صورتی که هیئت سابق این‌طور نمی‌گفتند هرچه ستاره هست در آسمان پایین است و «سبع سموات» از اینجا معلوم می‌شود که غیر آن سبع سمواتی است که بطلمیوسیها گفته‌اند. آنها می‌گویند که هفت آسمان یکی‌اش کره کذا دارد، یکی کره کذا، یکی کره کذا و آن آخریش عبارت از آنی است که ستاره‌ها را دارند. قرآن می‌گوید که نجوم در دنیای آسمانها واقع شده است، تمام نجوم این‌طور است. بنابراین، آن چیزی که ماورای‌