سؤال: [در مورد گفتار شاه و اعتراف به «اشتباهات گذشته» و اینکه اعلام داشته است که «پیام انقلابی» را شنیده است، (1) اینطور به نظر می‌رسد شما مردم را به قیام خوانده اید. بنابراین راه دیگر و ممکنی را برای رسیدن به یک رژیم دموکراتیک نمی‌بینید؟]
جواب: اولاً اینکه شاه به اشتباهات گذشته اعتراف می‌کند چیزی جز فریب و نیرنگ نیست و گمان کرده است به صرفِ اعتراف، ملت از او دست برمی‌‌دارد. و دیگر اینکه اگر مجرمی به گناه خود اعتراف نمود، بر حسب اعترافش باید محاکمه و مجازات شود. و دلیل اینکه به دروغ می‌گوید پیام انقلابی شما را شنیدم این است که اگر شنیده است که حتماً شنیده، پیام ملت به او در برابر مملکت این است که شاه و همه خاندان سلطنت باید کنار بروند. بنابراین اگر این پیام را شنیده و می‌خواهد به پیام ملت عمل کند، چرا کنار نمی‌رود، و سرنوشت مردم را به دست خودشان نمی‌سپارد؟ و دائماً خود را با سرنیزه بر مردم تحمیل می‌کند؟ و آیا در چنین صورت باز هم ما بپذیریم که شاه می‌خواهد دموکراسی را برقرار کند؟.
- [حدس می‌زنید امکان این باشد که ارتش از شاه همان طوری که خواسته اید سرپیچی کند؟ اگر جواب مثبت می‌دهید، آیا دلایل موجهی برای آن دارید؟ و اگر نه، به نظر شما شانس واقعی این هست که یک قیام مسلحانه ایجاد شود؟]
- اینکه مسلم است در میان ارتش، صاحب منصبانی هستند که با حمایتشان از شاه و حمایت شاه از آنان، در غارت مملکت شریک بوده‌اند، و همچنین در کشتارها و شکنجه‌ها

همدست یکدیگر. لیکن سربازان و نیز بسیاری از افسران و درجه داران هستند که هنوز دلهاشان با ملت است و از دست شاه بخصوص به علت تسلط مستشاران امریکایی بر آنان رنج می‌برند. و اینان به دلیل پیوندی که با مردم دارند، دیر یا زود به آغوش ملت باز می‌گردند و هم اکنون آثار آن ظاهر شده است ...
- [به فرض اینکه شاه بپذیرد کنار رود و یا مجبور به کناره گیری شود، چه راهی را باید دنبال کرد تا به جمهوری اسلامی رسید؟ فکر می‌کنید که در طی این راه به هیچ مشکلی برنخواهید خورد؟]
- همان مردمی که دست در دست هم دادند و دلیرانه عرصه را بر شاه تنگ کردند، همانها با هدایت کسانی که همیشه دلسوز آنان بوده‌اند، نوع حکومت دلخواه خود را انتخاب می‌کنند. و بدیهی است که چون مسلمانند در همه مراحل کار، اسلام تنها ملاک و ضابطه نظام اجتماعی و نوع حکومت خواهد بود. و بر این اساس من جمهوری اسلامی را پیشنهاد کرده‌ام و به رأی عمومی می‌گذارم. و بدیهی است که هر کاری هرچه مهمتر با مشکلاتی بزرگتر رو به رو خواهد شد ...
- [اگر انتخابات آزاد شود، آیا مردم را به میانه‌روی دعوت خواهید کرد؟]
- با وجود شاه، هیچ طرحی را نمی‌پذیریم که جز توطئه چیزی نیست و در صورت سرنگونی شاه، مردم را دعوت می‌کنیم که به هیچ دولتی رأی ندهند، جز آنکه خود آنان دولت را سر کار آورند ...
- [یک دولت اسلامی چگونه تشکیل خواهد شد؟]
- با طرحی که تدارک دیده ایم، تلاش می‌کنیم که عموم ملت از همه طبقات، آگاهانه و آزادانه نمایندگان خود را انتخاب کنند و سپس نمایندگان دولت را و مسئولین هر مقامی را انتخاب می‌کنند ...
- [اولین اقدامات یک دولت اسلامی چه خواهد بود؟]
- اولین اقدام، این است که همه عوامل فساد و مهمتر اینکه همه انگیزه‌های فساد در زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی و سایر زمینه‌ها با کمال جدیت باید ریشه کن شود.
- [با آنهایی که از نظر شما خائن هستند و آنها که منافع خود را می‌خواهند چه خواهید کرد؟]

- جوابش همان است که قبلاً گفتم. مردم هرکس و یا هر گروه را برای به دست گرفتن مسئولیتها صالح بدانند انتخاب می‌کنند و خائنین را محاکمه و مجازات می‌نمایند ...
- [جبهه ملی با رد کردن سلطنت مشروطه قدم مهمی در جهت شما (1) برداشته. آیا شما نیز به نوبه خود حاضرید یک قدم در جهت مخالفین غیر روحانی دولت بردارید؟]
- رژیم سلطنتی را بیش از یک سال است که عموم مردم در سراسر ایران بشدت محکوم کرده‌اند. بنابراین هرکس و یا هر گروه هم سلطنت را رد کند، با ملت هماهنگی کرده است و در صورتی که در این قدم استقامت کند، ملت او را فراموش نمی‌کند و من خود را در کنار مردم احساس می‌کنم ...
- [قانون اساسی 1906، پیش بینی هیأتی از علمای مذهبی را مسئول تطبیق قوانین مجلس با قرآن قرار داده است. آیا در جمهوری اسلامی نیز یک چنین مجمعی پیش بینی می‌شود؟]
- نظارت علمای اسلام چون گذشته بر مجلس تأیید خواهد شد ...
- [شما برای ایران، برخلاف خواست شاه، یک مدرنیزه کردن واقعی می‌خواهید. آیا می‌توانید مشخص کنید که فرق بین این دو مدرنیزاسیون در چیست؟]
- بازسازی و نوسازی کشور قطعاً مورد تأیید و از برنامه‌های ماست. آنچه را که شاه به نام مدرنیزه کردن انجام داده، جز خرابی و ویرانی به بار نیاورده است. نفت، این طلای سیاه را حراج کردن و در عوض، کشور را پر از آهنپاره نمودن، مدرنیزه کردن است؟! به کمک چند صد کارخانه، صنایع مونتاژ وابسته را رواج دادن، مدرنیزه کردن است؟! دهها هزار مستشار نظامی را با هزینه‌های سرسام آور، بر ارتش و بر مقدرات مملکت مسلط کردن، مدرنیزه کردن است؟! و ...
- [در جمهوری اسلامی حقوق اقلیتهای مذهبی، نژادی و سیاسی چه خواهد بود؟ آیا حزب کمونیست آزاد خواهد بود؟]
- اسلام بیش از هر دینی و بیش از هر مسلکی به اقلیتهای مذهبی آزادی داده است. آنان نیز

باید از حقوق طبیعی خودشان که خداوند برای همه انسانها قرار داده است، بهره مند شوند. ما به بهترین وجه از آنان نگهداری می‌کنیم. در جمهوری اسلامی کمونیستها نیز در بیان عقاید خود آزادند ...
- [مشخصاً حقوق زنان در جمهوری اسلامی چه خواهد بود؟ تکلیف مدارس مختلط چه می‌شود؟ مسأله تنظیم توالد و تناسل و سقط جنین چگونه خواهد شد؟]
- از نظر حقوق انسانی، تفاوتی بین زن و مرد نیست. زیرا که هر دو انسانند و زن حق دخالت در سرنوشت خویش را همچون مرد دارد. بله در بعضی از موارد تفاوتهایی بین زن و مرد وجود دارد که به حیثیت انسانی آنها ارتباط ندارد. مسائلی که منافات با حیثیت و شرافت زن ندارد آزاد است. سقط جنین از نظر اسلام حرام است ...
- [گفته اید که در جمهوری اسلامی ایران به صادرات گاز و نفت به کشورهای غربی ادامه داده و تکنولوژی آنها را وارد خواهید کرد، تحت چه شرایطی؟]
- ما نه چاه‌های نفت را می‌بندیم و نه درهای مملکت را به‌روی خود می‌بندیم و نه کشور را به بازار مصرف هرچه که غرب می‌سازد و می‌خواهد به ما تحمیل کند تبدیل می‌کنیم. ما از نفت استفاده خواهیم کرد، ولی دلیلی ندارد که همیشه صادرکننده آن باشیم. ما چیزی را که نداریم و به آن نیاز داریم، از خارج می‌خریم، ولی چرا خود تولید کننده مایحتاج خود نباشیم؟ سیاست ما همیشه بر مبنای حفظ آزادی و استقلال و حفظ منافع مردم است که این اصل را هرگز فدای چیزی نمی‌کنیم ...
- [شما وابستگی بسیار بزرگ ایران را به کشورهای غربی بخصوص امریکا، مشخص کرده اید. چگونه فکر می‌کنید که به آن پایان دهید؟]
- ملتی که برای به دست آوردن آزادی و استقلال کشته می‌دهد، برای حفظ و پاسداری از آن صبر و استقامت و رنج را می‌پذیرد ...
- [آیا نظرِ ملی کردن خصوصاً کمپانیهای نفتی را دارید؟]
- ما هر قراردادی را که به ضرر ایران باشد، به نفع ایران لغو خواهیم کرد ...
- [آیا خارجیها و بخصوص امریکایی‌ها را از ایران بیرون خواهید کرد؟ اگر جواب مثبت است، خطر این‌

نیست که کمبود تکنیسین و متخصصین پیدا کنید، بخصوص در صنایع نفت؟]
- ما دشمن غیر ایرانی نیستیم، ولی کسانی که بودن آنان را به ضرر ملت بدانیم، به آنان اجازه اقامت نمی‌دهیم. ما به قدر کفایت از نیروی انسانی ماهر برخورداریم ...
- [آیا نمی‌ترسید که امریکا، جمهوری اسلامی را براندازد؟ و همین طور روسیه؟ چه اقداماتی برای جلوگیری از یک چنین احتمالی خواهید کرد؟]
- در حال حاضر نهضت اسلامی ایران علیه شاه، چیزی کمتر از رویارویی با امریکا و شوروی نیست که مستقیم و غیر مستقیم از او حمایت می‌کنند ...
- [در مورد تعویض لحن مطبوعات شوروی در مورد اینکه اوضاع ایران به وضوح به هم خورده، چه فکر می‌کنید؟]
- شوروی با سیاستهای فرصت طلبانه خود در بسیاری از جاها حیثیت خود را از دست داده است. و او به خیال این است که همیشه می‌توان از آب گل آلود استفاده کرد. ما دست سودجویان شوروی را از ایران قطع خواهیم کرد ...
- [نظر شما در مورد دلیل امریکا که می‌گوید اگر اوضاع ایران آشفته شود، شوروی از آن بهره برداری می‌کند، تا بتواند راهی به خلیج فارس باز کند، چیست؟]
- امریکا سخن متناقض زیاد گفته است. چندی پیش بود که کارتر گفت: می‌گویند شوروی در ناآرامیهای ایران دخالت دارد. حرف کارتر صحیح نیست و اگر ایران مستقل باشد، بر طبق ضوابط، کنترل خلیج فارس را به عهده می‌گیرد ...
- [به فرض اینکه خیزش ایرانیان گسترش نیابد و اینکه شاه واقعاً اقدام به آزادی کند و در طی یک رفراندم ایرانیان رأی به ماندن حکومت سلطنتی یامشروطه سلطنتی بدهند، چه خواهید کرد؟]
- انقلاب ایران یک نهضت اسلامی است که ادامه دارد و با رفتن یا ماندن شاه نیز ادامه دارد. اگر شاه لجاجت کند و کنار نرود، نهضت همچنان ادامه خواهد داشت. اصولاً حکومت مشروطه سلطنتی، مورد تنفر شدید مردم است. از طرفی شاه محال است به مردم ستمدیده ایران آزادی دهد. آیا تظاهرات و اعتصابات سراسر ایران رفراندمی علیه شاه نیست؟