موست. بسيار دقيق است. (۱)
چه بسا انسان يك عمر در ريا بوده و خودش نفهميده. يك عمر هر عملى كرده ريا بوده است، و نفهميده خودش ريا است. اين قدر دقيق است كه خود آدم هم نمى‌فهمد! موازين دارد برايش. آنهايى كه اهل عمل هستند موازين تعيين نكردند كه ما بفهميم كه چه هستيم و خودمان را تشخيص بدهيم. در علم انبيا كه علم انسان‌سازى است، موازين دارد اينها.
اسلام را به اين زودى نمى‌شود شناخت. اسلام را با دو تا جنگ نمى‌شود [شناخت‌]. اسلام جنگ نيست. جنگ به اسلام مربوط نيست.
مكتب اسلام- اينكه حالا به آن گفته مى‌شود «مكتب»- اين يك چيزى است كه مقدمه براى آن مكتبى است كه اسلام دارد. آن مكتب را من و تو نمى‌شناسيم. چنانكه انسان را ما نمى‌شناسيم، آنكه مى‌شناسيم همين موجود طبيعى است. اين «انسان» نيست. از «عَلَق» مى‌آيد يك قدرى بالاتر، مى‌آيد يك قدرى بالاتر، تا مى‌شود حيوان. اين حيوانى‌اش خيلى طولانى است. اين مقام «حيوانيت» خيلى طولانى است. و انسان ممكن است تا آخر عمرش در همين حيوانيت متوقف شده باشد. تا قرائت به اسم رب نباشد فايده ندارد. همه چيز بايد به اسم رب باشد.
- صحيفه امام؛ ج ۸، ص ۳۲۷- ۳۲۹*** ما از خدا هستيم و از آنجا آمديم و به آنجا برمى‌گرديم.
إِنَّا للَّهِ؛ ما از خداييم، مال خداييم، ما چيزى نداريم خودمان، هر چه‌

(۱)- ص ۲۳۳، پاورقى ۱.