موجودات، حبّ ذاتى و عشق جبلّى ايداع و ابداع فرموده، كه به آن جذبه الهيّه و آتش عشق ربّانى، متوجه به كمال مطلق و طالب و عاشق جميل على الاطلاق مى‌باشند؛ و براى هر يك از آنها نورى فطرى الهى قرار داده كه به آن نور، طريق وصول به مقصد و مقصود را دريابند؛ و اين نار و نور، يكى رفرف وصول، و يكى براق عروج است -و شايد «براق» و «رفرف» رسول خدا -صلّى اللَّه عليه و آله- رقيقه اين لطيفه و صورت متمثّله ملكيّه اين حقيقت بوده- و لهذا از بهشت، كه باطن اين عالم است، نازل شده.
و چون موجودات نازل شده‌اند در مراتب تعيّنات و محجوب شده‌اند از جمال جميل محبوب -جلّت عظمته- حق تعالى با اين نار و نور، آنها را از حجب تعيّنات ظلمانيّه و انّيّات نورانيّه با اسم مبارك «هادى» كه حقيقت اين رقايق است خارج كند، و به اقرب طرق به مقصد حقيقى و جوار محبوب خود برساند؛ پس آن نور «هدايت» حق تعالى، و آن نار «توفيق» الهى و سلوك به طريق اقرب «صراط مستقيم» است و حق تعالى بر آن صراط مستقيم است؛ و شايد اشاره به اين هدايت و اين سير و اين مقصد باشد آيه شريفه مَا مِن دَابَّةٍ إِلَّا هُوَ ءَاخِذٌ بِنَاصِيَتِهَا إِنَّ رَبِّى عَلَى‌ صِرطٍ مُّسْتَقِيمٍ؛ (۱) چنانچه براى اهل معرفت ظاهر است.
و بايد دانست كه هر يك از موجودات را صراطى خاص به خود و نور و هدايتى مخصوص است: و الطُّرُقُ الَى اللَّه بِعَدَد أَنْفاسِ الْخَلايق؛ (۲) و چون در هر تعيّنْ حجابى است ظلمانى و در هر وجود و انّيّتْ حجابى‌

(۱)- هيچ جنبنده‌اى نيست جز آنكه ناصيه‌اش (زمام اختيارش) به دست خداست، همانا پروردگار من بر راه راست است (هود/۵۶).
(۲)- به عدد نفسهاى آفريدگان، به سوى خدا راههاست؛ حديث منسوب به پيامبر (ص) است. جامع الاسرار و منبع الانوار؛ ص ۸، ۹۵، ۱۲۱؛ شرح لاهيجى بر گلشن راز؛ ص ۱۵۳؛ نقد النصوص؛ ص ۱۸۵؛ منهاج الطالبين؛ ص ۲۲۱؛ الاصول العشرة؛ ص ۳۱.