الحمد للَّه را نيز تواند به حقيقت گفت؛ و اگر در حجاب خلق، چون ابليس، از مقام اسم محجوب شد، محامد را نيز به حق نتواند رجوع دهد؛ و تا در پرده انانيّت است، از عبوديّت و اسميّت محجوب است؛ و تا از اين مقام محروم است به مقام حامديّت نرسد؛ و اگر با قدم عبوديّت و حقيقت اسميّت به مقام حامديّت رسيد، صفت حامديّت را نيز براى حقّ ثابت داند و حق را حامد و محمود شمارد و ببيند؛ پس تا خود را حامد و حقّ را محمود ديد، حامد حقّ نيست، بلكه حامد حق و خلق، بلكه حامد خود فقط مى‌باشد و از حق و حمد او محجوب است؛ و چون به مقام حامديّت رسيد، أَنْتَ كَما اثْنَيْتَ عَلى‌ نَفْسِكَ (۱) گويد؛ و از حجاب حامديّت، كه مقرون به دعوى و ملازم با اثبات محموديّت است، خارج شود؛ پس مقاله عبد سالك در اين مقام چنين شود: بِاسْمِهِ الْحَمْدُ لَهُ مِنْهُ الْحَمْدُ وَ لَهُ الْحَمْد؛ (۲) و اين نتيجه قرب نوافل است كه در حديث شريف اشاره‌اى به آن فرموده آنجا كه فرمايد: فَإذا احْبَبْتُهُ كُنْتُ سَمْعَهُ وَ بَصَرَهُ وَ لِسانَه ...
الخ. (۳)
رَبِّ الْعلَمِين: اگر «عالمين» صور اسما كه اعيان ثابته است باشد، ربوبيّت ذاتيّه خواهد بود و راجع به مقام الوهيّت ذاتيّه، كه اسم اللَّه اعظم است، مى‌باشد؛ زيرا كه اعيان ثابته به تجلّى ذاتى در مقام واحديّت به تبع اسم جامع كه به تجلّى فيض اقدس متعيّن است تحقّق علمى پيدا كردند و

(۱)- در دعاى سجده رسول خدا آمده است: ... أَعُوذُ بِكَ مِنْكَ ... لا أُحْصى ثَناءً عَلَيْكَ، أَنْتَ كَما أَثْنَيْتَ عَلى نَفْسِكَ؛ ... از تو به خودت پناه مى‌برم ... حمد و ستايش تو را به شمارش نتوانم آورد. تو همان طور كه خودت را ستايش كرده‌اى، هستى؛ فروع كافى؛ ج ۳:
كتاب الصلاة؛« باب السجود و التسبيح و ...»، ص ۳۲۴، ح ۱۲؛ مصباح المتهجّد؛ ص ۳۰۸؛ مصباح الشريعة؛ باب ۵؛ عوالى اللئالى؛ ج ۱، ص ۳۸۹، ح ۲۱.
(۲)- به نام او، حمد او راست، از اوست و براى اوست.
(۳)- چون او را دوست بدارم، گوش، چشم و زبان او باشم؛ اصول كافى؛ ج ۲: كتاب الايمان و الكفر؛« باب من اذى المسلمين و احتقرهم»، ص ۳۵۲، ح ۸.