هم تحمل مشاق (1) زیاد کردند. مشقتهایی که برای ما شاید ممکن نیست که تحمل کنیم.
آن قدری که پیغمبر خدا تحمل مشقت برای خدا کرد، ماها نمی‌توانیم. لکن ما هم قطره‌ای هستیم از این دریای بی‌پایان، به اندازه‌ای که یک قطره، یک ذره می‌تواند فداکاری کند، باید فداکاری کنیم. این اسلام است و قرآن است و خدا.
مرتجع کیست؟
هرچه در راه اسلام بدهیم و هرچه در راه خدا بدهیم و هرچه در راه قرآن بدهیم فخر ماست، افتخار ماست، راه حق است. بگذار باطلها هرچه می‌خواهند بگویند. بگذار باطلها شما را مرتجع بدانند. بگذار آنهایی که می‌خواهند برای دیگران زحمت بکشند، از ملت خودشان غافل‌اند، از کشور خودشان غافل‌اند، پشت کردند به ملت و کشور و برای شرق و غرب زحمت می‌کشند، بگذار آنها، کسانی [را] که در کشور خودشان و برای خودشان و برای استقلال خودشان زحمت می‌کشند، مرتجع بدانند. دنیا باید قضاوت (2) کند و در این امر توجه کند و نظر بدهد که آیا ملتی که دشمنها را، دشمنهای کشور را، جنایتکارها را، خیانتکارها را از صحنه بیرون رانده است و می‌خواهد آزادی برای خودش به دست بیاورد، می‌خواهد استقلال برای خودش به دست بیاورد، این ملت مرتجع است، یا آنهایی که الآن هم که جنایتکارها بیرون هستند و رفتند، برای آنها کار می‌کنند، برای آنها در مدارس می‌روند و تبلیغات سوء می‌کنند، برای خارجیها آنها زحمت می‌کشند. آیا آنهایی که استقلال ملت ما را می‌خواهند سلب کنند، آزادی کشور ما و ملت ما را می‌خواهند از دستش بگیرند، آنها مرتجع هستند، یا آنهایی که می‌خواهند از زیر بار ظلم خارج بشوند و مستقل باشند؟ آیا کسی که می‌خواهد پیوسته به شرق و غرب نباشد و با مشت محکم در مقابل شرق و غرب ایستاد و ملت خودش را نجات داد این مرتجع است، یا آن که از اول تا حالا به اسم اینکه برای خلق می‌خواهد فدا باشد برای‌