انسانید. بشر در معرض امتحان است. احَسِبَ النَّاسُ انْ یُتْرَکُوا انْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ (1) شما گمان می‌کنید، مردم گمان می‌کنند که همین که گفتند من مؤمنم رهایشان می‌کنند؟ امتحانشان نمی‌کنند؟ همین که گفتید ما آزادیخواهیم رهایتان می‌کنند؟ بر مسند می‌نشانند تا بفهمند که راست می‌گویید یا نه و بفهمانند. به مجرد اینکه ادعا کردید که من برای این ملت و برای این کشور خدمتگزارم، رها می‌شوید؟ امتحان خواهید شد و در امتحان هستید. از من طلبه تا تمام افراد این مملکت و تمام افراد بشر و تمام انبیا و اولیا، همه در معرض امتحان‌اند، به ادعا و گفتار رها نمی‌شوند. فرموده است که: «سابقین را ما امتحان کردیم تا اینکه معلوم بشود کی مؤمن است و کی منافق». (2) همه گروهها، همه مردمی که در این مملکت یا در رأس امور هستند، یا در بازار هستند، یا در کشاورزی هستند، یا در کارخانه‌ها هستند، یا گروهکهای مفسد هستند، همه بدانند که در محضر خدا هستند و در معرض امتحان. در گفتار، بسیار آسان است که انسان ادعا کند که من چه هستم و چه هستم، لکن همان معنایی را که ادعا می‌کند در همان امتحان می‌شود. همان شخصی که می‌گوید من بشر دوستم در همان معنا امتحان می‌شود. همان شخصی که می‌گوید که من طرفدار حقوق بشر هستم در همان معنا امتحان می‌شود. اگر در آن مقامی که رسید، با آن وقتی که قبل از آن مقام بود هر دو مساوی است و نفسش یک‌طور است و ریاست برای او سنگینی نمی‌کند؛ این شیعه علی بن ابیطالب است و پیروِ او، و از امتحان روسفید بیرون آمده. من خجالت می‌کشم وقتی که شماها را می‌بینم که از خوزستان و خرم آباد و از جنوب و از غرب آمده‌اید، و آن همه رنج دیده‌اید، و آن همه جوانهای شما شهید شده‌اند، و آن‌طور خانه‌های شما خراب شده‌اند. و وقتی که بیایید در اینجا ببینید اوضاع،