به عرض عالی می‌رساند، مرقوم محترم که حاوی مطالبی بود که نزد اکثر از علوم غریبه است واصل؛ اوضاع وخیمتر از آن است که بتوان عواقب آن را درست فهمید. اگر نقشه همان نقشه ترکیه - که تحمیل به مصطفی کمال (1) شد و او نیز قبول کرد و تا توانست اجرا کرد - باشد، حساب این طرفها خصوصاً ایران معلوم است. ترکها باز مقاومت کردند ولی ماها گمان نمی‌کنم مقاومتی به خرج دهیم، و دولتها بی‌مزاحمتْ افکار پلید دیگران را اجرا می‌کنند ولی با اسم دین مبین اسلام! و ما نیز به همین کلمه دلخوش کردیم یا برای رفع مسئولیت نزد خلق، خود را به دلخوشی می‌زنیم. اگر اینجا صحبتی شود گفته می‌شود ملکی (2) بهتر است و آنجا نیز مجرم اصلی را به حساب نمی‌آورند بلکه بعض تلگرافات که اخیراً از قِبَل بعضی آقایان شده است متضمن تطهیر مجرم اصلی است، و داعی بر نشر هم ظاهراً داشتند که لابد اینطور صلاح را تشخیص داده‌اند. و بالجمله اکنون دو طایفه بیشتر نیست: یا ساکت و یا ناطقِ مضر؛ «و الامرُ الی الله تعالی».
تحریرالوسیله را به همان نحو که ملاحظه فرمودید به طبع رسید، و مقداری از آن هم به ایران رفت و در آنجا مسائل دفاع را مستقلاً علی المحکی، نشر دادند و شاید در اثر آن، تشدید نسبت به منزل اینجانب زیادتر شده است. در نظر اینجانب این امر اگر به صرفه نباشد مهم نیست؛ آنچه مهم است آن است که نمی‌دانم با این وضع آنها و ماها، تکلیف چیست. امیدی در ناحیه خود ما نیست؛ خداوند اصلاح کند. والسلام علیکم.