که برادران را از هم جدا کردند، و ملتهای مختلف ساختند، و چیزهایی که در صدر اسلام مطرح نبود، مطرح می‌کنند تا جدا شوند و ضعیف شوند. بدتر از این، مشکل حکومتهاست. در زمان عثمانی، که مسلمین حکومت نسبتاً قوی داشتند، و قدرتی بود که گاهی با ژاپن و با شوروی مبارزه می‌کرد و غلبه می‌کرد، مع الأسف به واسطه همین که اجانب از این وحدت می‌ترسیدند، وقتی در جنگ اول جهانی غلبه کردند، حکومت عثمانی را تکه تکه کردند و هرکس را بر جایی گماردند، و کوشیدند این حکومتها با هم دشمن شوند؛ زیرا می‌دانستند که مسلمین با این خزائن و این جمعیت اگر متحد شوند، برای امریکا و برای غرب حظی نیست؛ و شاید مسلمین آنها را تهدید می‌کردند، از این جهت حکومتها را با هم بد کردند؛ و اینها مأمورین آنها بودند.
غلبه اجانب، بزرگترین منکر
امروز خطر بزرگتری است. سابق از وحدت مسلمین می‌ترسیدند، ولی مسئله‌ای علمی بود و نه عینی؛ امروز که ایران به اعتماد خدا نهضت کرد، اینها یافتند و احساس کردند، در عین [حال‌] دیدند که ملتی با نداشتن اسلحه و با قدرت اسلام و ایمان و وحدت کلمه، غلبه کردند بر شیاطین که دارای همه [تجهیزات‌] بودند؛ دارای اسلحه‌های مدرن بودند، و دولتهای بزرگ مثل امریکا و انگلستان پشتیبانی‌شان کردند، نتوانستند شاه را نگه دارند. اینها وحدت کلمه را احساس کردند. پیشتر علمی بود، و الآن وجدانی و لمس. از این رو الآن قوای خودشان را بیشتر بسیج کردند تا اختلاف در ایران ایجاد کنند. در کردستان، در بلوچستان، در بین خوزستان، به بهانه‌هایی می‌خواهند اختلاف بیندازند. و همین معنا باعث این است که اینها کوشش کنند بین برادران اسلامی وحدت کلمه حاصل نشود، به اینکه حکومتها را وادار کنند که به مبارزه هم بروند، و طرفداران خود را در (1) کشورهای اسلامی بگمارند. مشکل بزرگ، حکومتهای ماست که نمی‌گذارند وحدت حاصل شود؛ و آنها می‌خواهند منافع خودشان را تأمین کنند.