اين محجوبها «ذهنيات» مى‌گويند، [واقعاً ذهنيات‌] هستند، يعنى عينيت ندارند، اينها وسيله‌اند براى رسيدن به مقصد؛ و هر كدام ما را بازدارند از آن مقصد، ديگر علم نيست، اين حجاب است، ظلمت است، حجاب ظلمانى است. هر علمى كه انسان را بازدارد از مقصد، از آنچه كه براى آن انبيا آمدند، [حجاب است.] انبيا آمدند مردم را از اين دنيا، از اين ظلمتها بيرون بكشند؛ و به مبدأ نور برسانند، مبدأ نور، انوار نه، نور مطلق؛ مى‌خواهند انسان را فانى كنند در نور مطلق، اين قطره را در آن دريا فانى كنند- البته مثال منطبق نيست- تمام انبيا براى همين آمده‌اند و تمام علوم وسيله است و عينيت مال آن نور است، «ما عدمهاييم»، (۱) اصلمان از آنجاست، عينيت مال آنجاست. همه انبيا هم آمده‌اند كه ما را از اين ظلمتها بيرون بكشند و به نور برسانند، نه به انوار، از حجابهاى ظلمانى، و از حجابهاى نورانى بيرون بكشند و به نور مطلق متصل كنند.
گاهى علم توحيد هم حجاب است. علم توحيد است، برهان اقامه مى‌كند بر وجود حق تعالى؛ لكن محجوب است از او. همين برهان دورش مى‌كند، از آنچه كه بايد باشد دورش مى‌كند. انبيا قدمشان اين طور نبوده؛ اوليا و انبيا قدمشان، قدم برهانى نبوده؛ آنها برهان مى‌دانستند؛ اما قضيه، قضيه اثبات واجب به برهان نبوده. مَتى‌ غِبْتَ: كى غايب بودى. حضرت سيد الشهدا مى‌فرمايند: عَمِيَتْ عَيْنٌ لا تَراكَ عَلَيْها رَقيباً (۲) آن چشمى كه نمى‌بيند تو حاضرى و مراقبى، كور باشد، و كور هم هست.

(۱)- اقتباس از اين بيت مولوى در «مثنوى» است:
«ما عدمهاييم هستيها نما تو وجود مطلق و هستى ما»
(۲)- اقبال الاعمال؛ ص ۳۴۹ (دعاى عرفه حضرت سيد الشهدا -عليه السلام-).