خوشبختى دائمى عائله انسانى؛ بلكه نزول وحى الهى و كتاب شريف آسمانى، صورت رحمت و رأفت الهيه است در عالم ملك؛ بلكه تمام حدود و تعزيرات و قصاص و امثال آن، حقيقت رحمت و رأفت است كه در صورت غضب و انتقام جلوه نموده: وَ [لَكُمْ‌] فِى الْقِصَاصِ حَيوةٌ يأُوْلِى الْأَلْببِ؛ (۱) بلكه جهنم، رحمتى است در صورت غضب، براى كسانى كه لياقت رسيدن به سعادت دارند، اگر تخليصاتى و تطهيراتى كه در جهنم مى‌شود نبود، هر گز روى سعادت را آن اشخاص نمى‌ديدند. بالجمله، كسى كه قلب او از رأفت و رحمت به بندگان خدا خالى باشد، او را بايد از مسلك اين جمعيّت خارج كرد و از حق دخول در عائله بشرى محروم نمود. اهل معرفت فرمايند: بسط بساط وجود، و كمال وجود، به اسم رحمن و رحيم است؛ و اين اسم شريف، از امهات اسماء، و اسماء محيطه واسعه است. چنانچه در كريمه الهيه است: وَ رَحْمَتِى وَسِعَتْ كُلَّ شَىْ‌ءٍ؛ (۲) و فرمايد: رَبَّنَا وَسِعْتَ كُلَّ شَىْ‌ءٍ رَّحْمَةً وَ عِلْمًا؛ (۳) و از اين جهت است كه در مفتاح كتاب الهى، اين دو اسم بزرگ، تابع اسم اعظم قرار داده شده است؛ اشاره به آنكه مفتاح وجود، حقيقت رحمت رحمانيه و رحيميه است و رحمت سابق بر غضب؛ و از اين باب اهل معرفت گويند:
ببِسْمِ اللَّه الرَّحمَنِ الرَّحِيمِ ظهر الوجود. (۴)
اين اسم رحمت كه شعب آن رأفت و عطوفت و امثال آن از اسماى صفاتيه و افعاليه است، اسمى است كه حق تعالى بيشتر، خود را به آن‌

(۱)- اى خردمندان، در قصاص براى شما زندگانى است (بقره/۱۷۹).
(۲)- و رحمت من همه موجودات را فرا گرفته است (اعراف/۱۵۶).
(۳)- [گويند] پروردگارا، علم و رحمت تو همه عالم را فرا گرفته است (غافر/۷).
(۴)- ص ۳، پاورقى ۱.