نعمتهای بزرگ خداست و آن خصامی که در جهنم است، یکی از عذابهایی است که بر اهل جهنم است که دائم توی سر هم می‌زنند.
اهل معرفت می‌گویند که هر چیزی که در بهشت و در جهنم ظهور پیدا می‌کند سابقه ندارد، از خود آدم است. در روایت هم هست اینکه زمین بهشت و جهنم قاع (1) است، هیچ چیز ندارد، صاف است. و در یک روایتی هم که سابقاً من دیدم - حالا نمی‌دانم تمام معنایش درست چه جوری است - این است که گاهی در بهشت یک اشخاصی، ملائکة الله، مشغول یک بنا می‌شدند و گاهی می‌ایستادند. ظاهراً پیغمبراکرم شاید در شب معراج این را ملاحظه فرمودند. سؤال کردند از جبرئیل که چراگاهی می‌ایستند، گاهی کار می‌کنند. عرض کرد که اینها اعمالی [است‌] که مردم می‌کنند. مادامی که اشتغال دارند به عمل خیر، اینها مصالحشان محقق می‌شود و مشغول بنا می‌شوند. آن وقتی که آنها مشغول این کار نیستند آنها هم. در هر صورت، یک مسئله‌ای است این در پیش اهل معرفت که تمام چیزهایی که در جهنم و بهشت هست این از خود ماست. اینطور نیست که خدای تبارک و تعالی یک آتشی تهیه کرده است که ما را بسوزاند، ما خودمان تهیه می‌کنیم. در قرآن هم هست که اینها اعمال شماست که به خودتان رد می‌شود.
ما می‌توانیم خودمان را در این عالم راجع به این محکی که از دو تا آیه شریفه استفاده می‌شود، بشناسیم که آیا اهل نار هستیم یا اهل بهشت. اگر کارهایمان روی خصام باشد - دشمنی - [اهل نار هستیم.] یک وقت این است که انسان در یک مسئله‌ای صحبت می‌کند، مباحثه می‌کند، خوب بین اهل علم و طلبه‌ها متعارف است که گاهی وقتها به فریاد می‌کشد مطلب، به داد و قال می‌کشد مطلب، لکن وقتی که مباحثه تمام شد، برادرند. بعد از مباحثه اینطور نیست که این مباحثه اسباب دشمنی باشد. دو تا دوستند، دو تا رفیقند، سر یک مطلبی، مطالبی، او آن طرف مطلب را می‌گیرد و او آن طرف مطلب [را] و اتفاقاً این یک ورزشی است که در بین طلبه‌ها هست و یک ورزش علمی است که قوی می‌کند