ستایش کنیم.
شما ملاحظه بفرمایید که نماز که در رأس همه عبادات واقع است، وضع نماز چطور است، با تکبیر شروع می‌شود و بعد هم با سه دفعه تکبیر به آخر می‌رسد، و محتوای نماز هم تکبیر است و تسبیح است و تحمید. این برای این است که شاید به ما بفهماند، به همه بشر بفهماند که در همان اولی که می‌خواهید در بزرگترین عبادات خدا واقع بشوید، وارد بشوید، توجه کنید که خدای تبارک و تعالی، اکبر از این است که شما عبادتش بکنید. در هر بندی از بندها یا تسبیح شده یا تکبیر. تسبیح برای این است که خدا منزه‌تر است از اینکه شما او را عبادت کنید، در عین حالی که تحمید می‌کنید و اجازه تحمید داده است مع ذلک تسبیح می‌کند او را و تکبیر می‌کند او را. وارد نماز می‌شوید تکبیر می‌گویید، وارد حمد می‌شوید، حمد را مختص به خدا می‌دانید؛ و ادراک این مطلب و ذوق این مطلب که حمد مختص به خداست، گمان نکنم که برای کسی جز اینکه خدا مقرر فرموده است، واضح شده باشد که اصل تحمید برای غیرخدا واقع نمی‌شود. حتی شما که از یک گل تعریف می‌کنید، از یک سیب تمجید می‌کنید، این تمجید خداست؛ سیب خودش چیزی نیست. و شما که از یک انسان کامل تعریف می‌کنید این حمد خداست.
انسان چیزی نیست حتی انبیا. غایت کمال انسانها بر این بوده است که بفهمند عاجزند، ادراک کنند که عاجزند که عبادت خدا بکنند. آن که در رأس سلسله انبیا و اولیا بوده است اقرار می‌کند که ما نشناختیم تو را - و صحیح هم هست - و عبادت هم نکردیم (1) - آن هم صحیح است - برای اینکه، عبادت فرع معرفت است. این معرفت به حد انسانی است، آن قدری که حد انسانیت است اینها معرفت دارند و بزرگترینشان هم پیغمبر اکرم است.
اما معرفت الله زاید بر این مقدار است که حد انسانی باشد؛ او خودش فقط می‌تواند بفهمد، بشناسد خود را و خود تحمید کند خود را. و اگر اجازه نبود که انسان وارد بشود در عبادات، همه عبادات، انسان خجالت می‌کشید که بایستد در مقابل خدا و بخواهد در