سؤال: [اوضاع کنونی ایران را چگونه ارزیابی می‌فرمایید؟]
جواب: رژیم فاسد شاه با اجرای سیاستهای غلط و ویرانگر خود باعث ورشکستگی مملکت شده است. با اعمال زور و شکنجه و اعمال خلاف انسانی هزاران نفر را از بین برده است، اما مردم ما علی رغم همه این فشارها علیه شاه و خاندان او قیام کرده‌اند و نهضت عظیم اسلامی مردم ما تا سرنگونی رژیم سلطنتی ادامه خواهد یافت.
- [شما تصریح فرموده اید که راغب ایجاد حکومت اسلامی هستید، همانند حکومتی که در ایام علی - رضی الله عنه - وجود داشت. آیا معنی آن این است که به هنگام سقوط خاندان پهلوی، حکومت خلافت اسلامی را برپا خواهید داشت؟]
- حکومت «جمهوری اسلامی» مورد نظر ما از رویه پیامبر اکرم (ص) و امام علی - علیه السلام - الهام خواهد گرفت و متکی به آرای عمومی ملت خواهد بود و شکل حکومت با مراجعه به آرای ملت تعیین خواهد گردید.
- [از سال 1963، شاه شما را متهم می‌کند که در مقابل گامهای اصلاحی وی ایستاده اید. نخست از انقلاب سفید تا برسد به آنچه او اعطای آزادی (لیبرالیسم) نامیده است. ردّ شما بر این اتهامات چیست؟ برنامه سیاسی و اصلاحی‌ای که شما بدان فرا می‌خوانید و یا وقتی به حکومت رسیدید، به اجرا درخواهید آورد چیست؟]
- هدف شاه از انقلاب ادعایی‌اش وابسته کردن هرچه بیشتر کشور به امریکا بود. و در زمینه اصلاحات ارضی، آمار واردات سالیانه مواد غذایی این مطلب را به خوبی نشان می‌دهد و در روستاها نیز فقر دهقانان به حدی رسید که دسته دسته به طرف شهرها هجوم بردند تا با زندگی در زاغه‌های اطراف شهر و دستمزد ناچیز کارخانه‌ها سدّ جوع کنند. فلذا برنامه‌

ما این است که کشاورزی کشور با تأمین شرایط زندگی دهقانان هم سطح سایر مردم کشور، به حدی رسد که کلیه نیازهای داخلی را برآورده سازد، و صنایع مونتاژ استعماری را که نتیجه آن حداقل سطح زندگی کارگر و افزایش درآمدهای افسانه‌ای افرادی معدود شد، به صنایع مستقل و مطابق نیازهای جامعه تبدیل نماید، و در زمینه منابع زیرزمینی مطابق مصالح و نیازهای داخلی با رعایت مصالح بشری در سطح جهانی از آنها استفاده شود.
- [در گذشته به افسران و سربازان ارتش ایران، نداهایی در مورد عدم اجرای اوامر شاه داشته اید، و تاکنون موضع ارتش در میان کلیه طرفهای سیاسی در ایران، نامعلوم است. آیا شما هنوز انتظار موضعی از ارتش دارید؟ چه موضعی؟ و چگونه؟]
- نیروهای نظامی از همین مردم هستند و ما امیدواریم که آنها هرچه زودتر به خود آیند و به صفوف مبارزه ملت بپیوندند. ولی آنچه مسلّم است شاه نمی‌تواند تنها با اتکای به ارتش به حکومت خود ادامه دهد.
- [در صورت وقوع یک حرکت کودتای نظامی بر ضد شاه، موضع شما چه خواهد بود؟ برای حرکت ارتش دو فرض متصور است: 1- در کنار جنبش توده‌های مخالف. 2- امکان دارد شکل دیکتاتوری به خود بگیرد، همان گونه که در شیلی رخ داد. بنابراین چه راهی است که شما را قادر می‌سازد مانع از شکل دیکتاتوری آن شوید؟]
- بن بست کنونی رژیم، نتیجه دیکتاتوری شاه و برنامه‌های استعماری او متکی به ارتش و سازمانهای پلیسی است و کودتای نظامی که قهراً به دست اجانب انجام می‌شود، چیزی جز ادامه وضع کنونی نیست. فلذا هیچ مشکلی را حل نمی‌کند و تا حکومتی به دست خود مردم سرکار نیاید مبارزه آنان ادامه خواهد داشت.
- [اتصال رئیس جمهوری امریکا، کارتر، با شاه و کمک وی به شاه، روز «جمعه سیاه» (1) عامل مهمی بود که شاه مجدداً به قدرت خود اطمینان یابد. شما معتقدید تا چه وقت ایالات متحده امریکا شاه و رژیم او

را در حمایت خواهد داشت؟]
- حمایت کارتر از شاه، اوضاع را مشکلتر می‌کند و بر شدت مبارزات ملت ایران می‌افزاید، و او باید هرچه زودتر بفهمد که حمایت از شاه نه به نفع ملت ایران است و در نتیجه، نه به نفع مردم امریکا.
- [در وقتی که درها برای امکان مذاکره باز شد، چه زمینه‌ای برای مذاکره با ایالات متحده امریکا دارید؟ و حدود این مذاکره چیست؟]
- ملت ایران با دولت ایالات متحده یا هر دولت دیگری که از شاه و جنایات او حمایت می‌کند تا زمانی که آزادی و استقلال کشور تأمین نشده باشد گفتگو نخواهد کرد.
- [در گذشته تصریح فرمودید، وقتی که تظاهرات کنونی در ایران به اسقاط شاه منجر نگردد، شما مردم را به جنبش مردمی مسلحانه فرا خواهید خواند. اعتقاد دارید که چه وقت زمان اعلان جنبش مسلحانه فرا خواهد رسید؟]
- ما هنوز امیدواریم که مبارزات ملت ایران با شیوه‌ای که فعلاً تعقیب می‌شود به سرنگونی رژیم شاه بینجامد.
- [در این اواخر، عده‌ای از شخصیتهای مخالفین در ایران را استقبال کرده اید، و در بین آنان دکتر سنجابی نیز بوده است (1). و گفته شده کسانی را که شما با آنان گفتگو کرده اید. با رأی شما مبنی بر ضرورت سرنگونی شاه و خانواده‌اش موافقت کرده‌اند. آیا این اتحاد نظر مقدمه تشکیل یک جبهه مشترک برای مخالفین به حساب می‌آید؟ و آیا می‌پذیرید دسته‌های مارکسیستی از مخالفین در هنگام ایجاد این جبهه بدان بپیوندند؟]
- جنبش اسلامی کنونی ملت ایران، همه جامعه را در برگرفته و به همین صورت هم به پیش می‌رود. و متذکر می‌شوم که ما با هیچ جبهه و دسته‌ای رابطه نداشته و نداریم و هرکس و یا هر گروهی که مسائل ما را نپذیرد او را نمی‌پذیریم.
- [گفته می‌شود با اصرار شما مبنی بر سقوط خانواده پهلوی، قهرآمیزی اغتشاشات مردمی ایران از حدود

درگیری سیاسی تجاوز خواهد کرد. و اینکه قهرآمیزی مزبور در حقیقت مبارزاتی است از اکثریت مردم بر ضد اقلیتهای مذهبی. صحت این گفتارها در چه حدی است؟]
- جنبش کنونی ملت مسلمان ایران با هدفهای سه گانه‌ای که اعلام شده است، همه افراد جامعه را در برگرفته و هرکس یا هر گروهی که این هدفهای سه گانه را تأیید و تعقیب کند حقوق حقه او محفوظ خواهد بود.
- [روابط خود را با همسایه‌های عرب ایران چگونه می‌بینید؟]
- جهت نهضت اسلامی ما بر ضد رژیم شاه است و هر گروه و دسته‌ای هم که با این رژیم همکاری کند و آنها را استعانت نماید مورد مخالفت و نفرت مردم قرار می‌گیرد. علایق ما با ملتهای همسایه و مسلمان عرب دارای ویژگیهای خاص اسلامی است، لذا ما خواستار نزدیکی هرچه بیشتر این ملتها با هم هستیم. این استعمار و دست اجانب است که میان این مسلمانان اختلاف انداخته و می‌اندازد.
- [ناپدید شدن امام موسی صدر، فکر هموطنان لبنانی را اشغال کرده است. آیا در خصوص آن تماسهایی برقرار کرده اید؟ و نتیجه تماسها چه بوده است؟]
- در خصوص وضعیت حجت الاسلام آقای سید موسی صدر که مورد علاقه بسیاری از مسلمین است اقداماتی کرده ایم و متأسفانه تاکنون به نتیجه نرسیده ایم.
- [در خلال اقامت خود در فرانسه، آیا تماسهایی بین شما و حکومت فرانسه حاصل شده است؟]
- خیر.
- [گفته شده شما بر اثر ارزیابی اوضاع در لبنان، بر پیشنهاد اقامتتان در لبنان موافقت نکرده اید. آیا جایی برای خود، خارج از فرانسه برگزیده اید؟ و کجا؟]
- اقامت من در فرانسه موقتی است.