حیوانی سر بیرون بیاورد. تعلیم تنها، تعلم تنها، فقه تنها، فلسفه تنها، علم توحید تنها، فایده ندارد، تا مقرون با اسم رب نباشد: إِقْرَأ بِاسمِ رَبِّک، بِاسمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ. همه خلق را به اسم رب نسبت می‌دهد. اسم رب مبدأ همه خلقهاست. خلق است: خلق مطلق. إِقْرَأ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَق درس هم بخوانید باسم ربک الذی خلق. مباحثه هم بکنید به اسم رب. نه همان اول بگویید بسم الله الرحمن الرحیم. بفهمید قضیه چه است، و بفهمیم قضیه چه است. انبیا آمدند که بفهمانند به ما که قضایا چه هست. ما همه حیران، سرگردان. همه عالم سرگردانند نمی دانند قضایا چیست. اینهایی که ادعای انسان شناسی و اسلام شناسی می‌کنند ادعاست! کی «انسان» را می‌شناسد، و کی «اسلام» را؟ یک پرده‌هایی، یک ورقهای بسیار مختصری، از انسان، یک ورقهای بسیار مختصری از اسلام، وقتی که کسی بشناسد، خیال می‌کند «انسان» را شناخته؛ «اسلام» را شناخته. انسان به معنای حقیقی انسان، به آن معنایی که «انسان» است، جز ذات مقدس حق، و آنهایی که ملهمند به الهام او، کسی نمی شناسد.
انسان بر سر دو راهی
ملائکه ایراد گرفتند که این «مفسد» را چرا خلق می‌کنی، - انسان - فرمود: شما نمی دانید. (1) بعد که «تعلیم اسما» کرد و هیچ کس نمی‌تواند حمل «اسما» بکند الّا انسان، و حمل «امانت» بکند الّا انسان (2) وقتی که اسما را به او تعلیم کرد، فرمود که عرضه کن بر این ملائکه‌ای که اشکال داشتند. همه عاجز ماندند؛ ملائکه هم عاجز ماندند. (3) ملائکه مقربین هم عاجزند، اما نه ما. انسان، ما، یک موجودی هستیم که سر دو راهی واقع شده ایم. باز آنهایمان که خوبند راه را معوج نرفتند، و الّا توی راهند، تا ببینیم چه بشود.
دنبالش می‌فرماید: إِقْرَأ وَ رَبُّکَ الأکْرَم با خدا قرائت کن. شاید معنایش این باشد. آنجا إِقْرَأ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذی خَلَق. البته طولانی است صحبت.