المقروئية لجبرئيل لا ربط لها في الماهية؛ و البسملة ايضاً آية واحدة نزلت في اول كل سورة؛ فلا تختلف بنزولها مع كل سورة حقيقتها؛ و ليست بسملة «الحمد» مثلًا الا بسملة «الاخلاص». (۱)
و لا يلزم ان يقصد في كل سورة خصوص بسملتها بمجرد نزولها مرات؛ و الا يجب ان يقصد في «الفاتحة» ايضاً تعيين ما نزل اولًا او ثانياً؛ لأنها ايضاً نزلت مرتين. فلا ضير ان لا يقصد بالبسملة خصوصية السورة؛ بل لا يضر قصد سورة و قراءة البسملة بهذا القصد ثم قراءة سورة اخرى؛ و ليس هذا الاختلاف الا كاختلاف القصد الخارج عن تعيين الماهيات.» (۲) انتهى ما اردناه.
و هذا الكلام منه -قدس اللَّه نفسه الزكية- غريب؛ فإن كلام القائل المذكور أنّ تكرر النزول موجب لِاختلاف حقيقة البسملة، و قوله بلزوم قصد ما قرأ جبرئيل على رسول اللَّه -صلّى اللَّه عليه و آله- و ان كان غير صحيح و لكنك بالنظر الى ما مر ذكره، و التدبر فيما علا أمره و انكشف‌

(۱)- پس، قرآنى بودن اين الفاظ از آن روست كه مى‌خواهيم آنچه را جبرئيل -عليه السلام- بر پيامبر -صلى اللَّه عليه و آله- خوانده است تكرار كنيم؛ و گرنه اين الفاظ حقيقت ديگرى جز آنچه گفته شد، ندارند.
بنا بر اين، قرآنى بودن آيات، مستلزم آن است كه از آنها آنچه جبرئيل خوانده است اراده شود؛ و آنچه جبرئيل در سوره« فاتحه» خوانده، در حقيقت همان بسمله «فاتحه» است نه چيز ديگر؛ و همين طور بسمله هر سوره در صورتى آيه‌اى از آن سوره خواهد بود كه به قصد همان سوره خوانده شود. پس اگر قصد تعيين سوره نباشد، نه آيه‌اى از سوره قرائت شده است، و نه حتى آيه‌اى از قرآن.
« و پاسخ اين ايرادات آن است كه مجموع قرآن، حقايقى در عوالم مختلف داشته و از تأثيرات خاصى برخوردار است؛ و حقيقت آن، تنها خوانده شدن توسط جبرئيل نيست، بلكه قرائت جبرئيل ربطى به ماهيت قرآن ندارد. بسمله هم آيه‌اى واحد است كه در آغاز همه سور نازل شده؛ پس، حقيقت آن با نازل شدنش با هر سوره‌اى تغيير نخواهد كرد و بسمله سوره «حمد» چيزى جز همان بسمله سوره «اخلاص» نيست.
(۲)- اسرار الصلوة؛ ص ۲۳۰.