اوضاع توانفرسا
مع الأسف من وقتی آقایان را ملاقات می‌کنم که تقریباً قدرت بیان از من سلب شده است؛ ازجهت اینکه اولاً پیرمردی وکِبَرِسن است که نمی‌گذاردمن حتی صدایم به چند قدمی برسد، و ثانیاً اوضاع ممالک اسلامی مطلقاً و داخله ایران بالخصوص یک وضعی شده است که سلب آسایش را از انسان می‌کند و قدرت هرچیز را از انسان می‌گیرد؛ و من امروز هم بنا داشتم که در این محلی که آقایان مجتمع شدند، بیایم و در آنجا بعض مطالب، بعض درد دلها را به آقایان تذکر بدهم لکن مقتضیاتی پیش آمد که صلاح ندیدند امروز بیایم.
جاسوسان در پوشش سیاحان
در هر حال وضع ممالک اسلامی، خصوصاً این ممالکی که دارای مخازن هستند مثل مملکت ایران - که در رأس آنهاست - تقریباً اوضاع اینها مورد مطالعه این قدرتمندها، این دولتهای ابرقدرت، ... بوده است. اوضاع شرق و اگر ملاحظه کرده باشید در این سیاحهایی که از اینها از شاید سیصد سال پیش از این - که راه یافتند به شرق - سیاحهایی که از اینها آمدند به اسم سیاحت؛ اینها یک مأمورین سیاسی بوده‌اند برای مطالعه این ممالک شرق. در ایران اینها می‌آمدند و در تمام شهرها، دهات، همه اینها را مطالعه می‌کردند. بیابانها، حتی آن بیابانهایی که هیچ آب و علفی نداشتند، اینها با تحمل زحمتهای فراوان، با شتر در آن وقت می‌آمدند و با کاروانها حرکت می‌کردند و اوضاع‌